• gacor777
  • joker123
  • slot gacor
  • slot777
  • slot777
  • पुण्याचे नैसार्गिक आणि भौगोलिक दर्शन घडवणारे स्मरणरम्य पुणे 2021
    •  Home
    • राजकीय
    • सामाजिक
    • सांस्कृतिक
    • English
    • ऑडिओ
    • व्हिडिओ
    • संकीर्ण
    • आमच्याविषयी
    कला परिचय

    पुण्याचे नैसार्गिक आणि भौगोलिक दर्शन घडवणारे स्मरणरम्य पुणे 2021

    2021 या वर्षासाठी 'निसर्गाच्या पार्श्वभूमीवर बदलत गेलेले शहर पुणे' हा विषय घेण्यात आला आहे. 

    • विवेक सबनीस
    • 19 Dec 2020
    • 1 comments

    पर्वतीवरून होणारे जुन्या पुण्याचे दर्शन | फोटो सौजन्य : स्मरणरम्य पुणे 2021

    सांस्कृतिक महाराष्ट्राचे केंद्र असणारे पुणे नैसर्गिक आणि भौगोलिक दृष्टीनेही समृद्ध आहे. या ऐतिहासिक शहराच्या बदलत्या नैसर्गिक आणि भौगोलिक परिस्थितीचे दर्शन घडवायचे असेल तर त्यासाठी लेखन करण्यापेक्षा थेट चित्र वा छायाचित्र यांच्या माध्यमातून हा बदल ‘डॉक्युमेंट’ झाला तर तो अधिक प्रभावी ठरतो. त्यासाठी दिनदर्शिकेसारखे (कॅलेंडरसारखे) आकर्षक, सुबोध आणि वर्षभर नजरेसमोर राहणारे दुसरे माध्यम नाही. 

    ही बाब लक्षात घेऊन आमच्या संग्रहातील आणि संपर्कातून मिळवलेली पुण्याची असंख्य जुनी आणि दुर्मिळ छायाचित्रे आम्ही ‘स्मरणरम्य पुणे’ कॅलेंडरसाठी सातत्याने वापरत आहोत. यंदा म्हणजे 2021 या वर्षासाठी 'निसर्गाच्या पार्श्वभूमीवर बदलत गेलेले शहर पुणे' हा विषय घेण्यात आला आहे. मोठ्या आकारातील छायाचित्रांसोबतच मराठी आणि इंग्लीश या दोन भाषांत माहिती देत ‘ज्ञान व रंजन’ यांचा समतोल साधण्याचा प्रयत्न केला आहे.

    नवरात्रीच्या जत्रेपुरता वर्दळीचा झालेला एके काळचा चतुःश्रुंगी देवीचा डोंगर आणि तिथे पायी चालत जाण्यात पुणेकरांना होणारा आनंद. हनुमान टेकडी चढून वर गेल्यावर खाली सुबक दगडी वास्तूंनी नटलेला सर्व्हंट्स ऑफ इंडिया सोसायटीचा नयनरम्य परिसर, वडाच्या आणि पिंपळाच्या पारब्यांनी घनगर्द झालेला एके काळचा निमुळता फर्ग्युसन कॉलेज रस्ता आणि कर्वे रस्ता कोण विसरेल? 

    25 एकरांच्या खड्ड्यातील अतिक्रमणे उठवून तेथील पेशवेकालीन तळ्यातल्या गणपतीच्या भोवती साकारलेली पुणे महापालिकेची 'सारस बाग' ही पुण्यात आलेल्या पाहुण्यांना नेऊन दाखवण्याचे एक आवडते ठिकाण! या आणि अशा अनेक गोष्टी या पुण्याच्या मूळ नैसर्गिक सौंदर्याकडे नेणाऱ्या आहेत... आणि म्हणूनच पुणे हे आपले जिवाभावाचे शहर आहे!

    सुखद निसर्ग आणि पूरक भौगोलिक परिस्थिती हे महत्त्वाचे घटक कोणतेही समृद्ध ठिकाण लोकप्रिय होण्यास कारणीभूत ठरणारे असतात. इतर ऐतिहासिक-सांस्कृतिक, तसेच भौगोलिक आणि नैसर्गिक स्थानमाहात्म्यांप्रमाणेच पुणे हेही गेल्या तीनचार शतकांमध्ये हळूहळू बदलत गेले. पुणे हे निसर्गाचे वरदान ठरलेल्या जगातील मोजक्याच शहरांपैकी एक आहे! एकेकाळचे पुनवडी गाव ते शहर या आणि आता महानगराकडे होत असलेल्या सध्याच्या पुण्याच्या वाटचालीचे आपण सारे साक्षीदारही आहोत.

    सह्याद्री पर्वतरांगांनाच लागून असणाऱ्या पुण्याची निर्मिती मुळा-मुठेच्या काठी तसेच चहूबाजूंनी पर्वतांनी आणि टेकड्यांनी वेढलेल्या मधल्या सखल भागात झाली. कपबशीतल्या बशीप्रमाणेच पुणे शहर असून वर्षातील बाराही महिने या शहराचे हवामान आल्हाददायक असते. 

    निसर्ग संवर्धनातील पर्यावरणाची साखळी ही पुण्याला लाभलेली निरोगी संपत्ती आहे. स्वातंत्र्यपूर्व काळात राज्यकर्ते असणाऱ्या ब्रिटिशांनीही पुण्याला पसंती दिली ती येथील अनुकूल निसर्ग आणि पूरक भौगोलिक परिस्थिती पाहूनच. भरपूर पाऊस, सुखद थंडी आणि वर्षभर मुबलक पाणी हे पुण्याला मिळालेले वरदान ही पुण्यनगरीची खासियत!

    ...मात्र आज जे इतर शहरांचे झाले आणि होत आहे... ते पुण्याबाबतीतही घडताना दिसते. वाढत्या शहरीकरणामुळे गेल्या पाचसहा दशकांमध्ये पुणे हळूहळू बदलत गेले असून मुठा नदीचा आकसत गेलेला आकार, वाढती रहदारी, वस्ती, उपनगरे आणि आता नव्याने येऊ घातलेली मेट्रो रेल्वे वाहतूक यांमुळे निसर्गाच्या पार्श्वभूमीवरील पुणे एका मोठया बदलाच्या टप्प्यावर येऊन थांबले आहे. या शहराने कालप्रवाहात अनेक जुनी ओळखीची ठिकाणे गमावताना त्यांची जागा नव्या अनोळखी गोष्टींनी घेतली आहे... पण ज्या गोष्टी आणि ठिकाणे अजूनही शिल्लक आहेत... त्या तरी आपण आवर्जून जपायला हव्यात.

    हे करायचे तर शहराची ही उभीआडवी वाढ आता नियंत्रणात आणायला हवी आणि आपली मूळ निरोगी जीवनशैलीही टिकून राहायला हवी. आपल्या शहराची भौगोलिक आणि स्थानिक वैशिष्ट्ये असणारी मूळ ठिकाणे आहेत तशीच ठेवायला हवीत. पुण्याची पर्वती, हनुमान टेकडी, चतुःश्रुंगी देवीचा डोंगर, मुठेचा शुद्ध प्रवाह आणि सावली देणारी वृक्षराई ही आपली खरी संपत्ती आहे. तीच आपण जतन करायला आणि वाढवायला हवी. 

    जुन्या ऐतिहासिक पुण्यावर आम्ही - मी, माझे ज्येष्ठ बंधू विजय सबनीस आणि पेपरलीफ संस्थेचे मुद्रक-प्रकाशक जतन भाटवडेकर - एकत्र येऊन गेली सहा वर्षे सातत्याने ‘स्मरणरम्य पुणे’ (तर इंग्लीशमध्ये ‘पुणे नॉस्टेल्जिया’) या भिंतीवरील द्वैभाषिक कॅलेंडरची निर्मिती करत आहोत. कॅलेंडरमध्ये वापरण्यात येणारी मोठ्या आकारांची छायाचित्रे ही माझ्या संग्रहातील आणि संपर्कातून मिळवलेली असून पत्रकारितेतील अनुभवांच्या आधारे मिळवलेली आणि अनेक विकत घेतलेली आहेत. ही छायाचित्रे गेल्या 100 ते 125 वर्षांमधली असून भिंतीवरच्या मोठ्या कॅलेंडरच्या माध्यमातून त्यांचा कल्पकपणे वापर करून ती घराघरांत पोहोचवणे हा उद्देश आहे.

    पुस्तकापेक्षा कॅलेंडर आकाराने मोठे असून ते वर्षभर नजरेसमोर राहते हा त्याचा फायदा आहे. यातील सुमारे 13 इंच लांबीची आणि आठ इंच रुंदीची कृष्णधवल छायाचित्रे हेच त्याचे मुख्य आकर्षण आहे. त्यासाठी जाड इटालिअन कागद आम्ही दरवर्षी वापरतो. त्यावरील छपाई ही रंगीत असते. ती ऑफसेट पद्धतीने करतो... त्यामुळे मूळ कृष्णधवल छायाचित्रांना सोनेरी कडांची एक ‘सेपिया’ झळाळी मिळते! भूतकाळातली ही काहीशी स्वप्नमय छायाचित्रे असंख्य रसिकांच्या ‘मर्मबंधातली ठेव’ होतात आणि वर्ष संपले तरी नंतर आवर्जून जतन केली जातात. या कॅलेंडरचे हे जतनमूल्य आम्ही लक्षात घेतो आणि छपाईनंतर त्यावर काही विशिष्ट रसायनांचा एक थर देतो. यातून कॅलेंडरचे प्रत्येक पान पुढची चारपाच दशके आहे त्या स्थितीत टिकून राहायला मदत होते.

    या कॅलेंडरमध्ये काय आहे?
    हनुमान टेकडीजवळील गोपाळ कृष्ण गोखले यांच्या सर्व्हंट्स ऑफ इंडियाच्या दगडी बांधकामांचा विस्तीर्ण परिसर... आकाशातून टिपलेला, विविध वास्तूंनी नटलेला फर्ग्युसन कॉलेजचा मोठा भूप्रदेश, जंगली महाराज रोड होण्यापूर्वीचा शिवाजीनगरचा हिरवागार भूभाग, 1960मधले पर्वतीवरून दिसणारे टुमदार पुणे, 1968मध्ये ऐतिहासिक ‘तळ्यातल्या गणपती’भोवती पुणे महापालिकेने मोठ्या कल्पकतेने साकारलेली 25 एकरातील नयनरम्य ‘सारसबाग’, एकेकाळी वडाच्या पारंब्यांच्या झाडांसाठी ओळखला जाणारा गर्द सावलीचा फर्ग्युसन (गोपाळ कृष्ण गोखले) रस्ता, सातारा रस्त्याला लागून डोंगरांच्या कुशीत वाढत गेलेल्या पुण्याचे उपनगर असलेल्या बिबवेवाडीतली पहिलीवहिली घरे, आकाशातून टिपलेली पुलांसह दिसणारी नयनमनोहर मुठा नदी, तसेच गेल्या शतकाच्या अखेरीस पौड फाट्यावरील स्वातंत्र्यवीर वि.दा. सावरकर उड्डाणपूलाचा विस्तृत भाग... आणि याशिवाय आणखी बरंच काही....

    (‘स्मरणरम्य पुणे 2021’ विक्रीसाठी 'साधना मीडिया सेंटर'मध्येही उपलब्ध आहे.)

    - विवेक सबनीस
    sabnisvivek@gmail.com

    संपर्क क्रमांक : 9373085948

    Tags: विवेक सबनीस पुणे इतिहास कॅलेंडर दिनदर्शिका स्मरणरम्य पुणे Vivek Sabnis Pune History Calendar Smaranramya Pune Load More Tags

    Comments:

    Anup Priolkar

    It will be nice to witness original lay out of Pune.

    Apr 27, 2021

    Add Comment

    संबंधित लेख

    व्हिडिओ

    अनिल अवचट 'छंदा'कडे कसं पाहतात?

    अनिल अवचट 26 Aug 2019
    लेख

    मीरेचा स्वर - लता!

    मॅक्सवेल लोपीस 28 Sep 2021
    लेख

    सुकलेले रंग, स्तब्ध कुंचला, मौन कॅनव्हास!

    संजय मेश्राम 07 Oct 2022
    नाटिका

    व्हाय युवर वाईफ इज इम्पॉरटेंट टू मी?

    दिपाली अवकाळे 07 Mar 2020
    मुलाखत

    कलाकार आता अ-पोलिटिकल राहिलेले नाहीत...

    गिरीश कुलकर्णी 25 Sep 2019

    लेखकाचे इतर लेख

    परिचय

    पुण्याचे नैसार्गिक आणि भौगोलिक दर्शन घडवणारे स्मरणरम्य पुणे 2021

    विवेक सबनीस
    19 Dec 2020

    या आठवड्यातील लेख

    परिचय

    मुस्लीम मराठी साहित्याच्या दालनातील नव्या अभिव्यक्तीची कविता

    हरिश नवले
    22 Mar 2023
    ऑडिओ

    रभाजी कडलग

    संतोष पद्माकर पवार
    21 Mar 2023
    ऑडिओ

    'तात्पर्य'मधील पहिली कथा : आदर्श

    अवधूत डोंगरे
    20 Mar 2023
    लेख

    दलवाईंचा वैचारिक वारसा हेच मंडळाचे बलस्थान

    शमसुद्दीन तांबोळी
    19 Mar 2023
    Article

    It’s a Digital Dilemma Too

    Yogesh Borate
    17 Mar 2023
    व्हिडिओ

    'विज्ञानाने मला काय दिले?' या पुस्तकाच्या प्रकाशन समारंभातील भाषण

    विवेक सावंत
    10 Mar 2023
    व्हिडिओ

    डॉ. नरेंद्र दाभोलकर चित्र,शिल्प,कला प्रदर्शनात लक्ष्मीकांत देशमुख यांनी केलेले भाषण 

    लक्ष्मीकांत देशमुख
    09 Mar 2023

    लोकप्रिय लेख इतर सर्व

    व्यक्तिवेध

    गुड बाय सानिया!

    आ. श्री. केतकर
    03 Mar 2023
    व्हिडिओ

    वैज्ञानिक सत्य

    विनोद शिरसाठ
    01 Mar 2023
    व्हिडिओ

    'धर्मरेषा ओलांडताना'च्या निमित्ताने हिनाकौसर खान यांच्याशी संवाद

    हिनाकौसर खान
    27 Feb 2023
    लेख

    भारतातील ट्रॅमचा शतकोत्तर सुवर्ण महोत्सव

    आ. श्री. केतकर
    24 Feb 2023
    लेख

    ‘बीबीसी’ आणि ‘फॉरेन हँड’!

    दिलीप लाठी
    23 Feb 2023

    साधना साप्ताहिकाचा ताजा अंक

    18 मार्च 2023 चा अंक वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा..


    साधना साप्ताहिकाचे वर्गणीदार व्हा

    साधना साप्ताहिकाचे डिटेल्स पाहण्यासाठी क्लिक करा...

    जाहिरात

    'केशवरावांच्या मुलाखती' हे पुस्तक खरेदी करण्यासाठी येथे क्लिक करा.

    'देव तेथेचि जाणावा' हे पुस्तक खरेदी करण्यासाठी येथे क्लिक करा.

    'आम्हा घरी धन' हे पुस्तक खरेदी करण्यासाठी येथे क्लिक करा.

    'असिधारा' हे पुस्तक खरेदी करण्यासाठी येथे क्लिक करा.

    'तीन संपादकांच्या मुलाखती' हे पुस्तक खरेदी करण्यासाठी येथे क्लिक करा.

    'धर्मरेषा ओलांडताना' हे पुस्तक खरेदी करण्यासाठी क्लिक करा.

    'सावध ऐका पुढल्या हाका' हे पुस्तक खरेदी करण्यासाठी येथे क्लिक करा.

    Tags

    • मुलाखत
    • दीर्घलेख
    • रिपोर्ताज
    • इंग्लिश
    • शेती
    • आरोग्य
    • शिक्षण
    • लेख
    • ऑडिओ
    • व्हिडिओ
    • विज्ञान
    • लेखमाला

    साधना साप्ताहिकाचे वर्गणीदार व्हा...

    वरील QR कोड स्कॅन अथवा UPI आयडीचा वापर करून आपण वर्गणीदार होऊ शकता. वार्षिक, द्वैवार्षिक व त्रैवार्षिक वर्गणी अनुक्रमे 1100, 2100, 3000 रुपये आहे. वर्गणीची रक्कम ट्रान्सफर केल्यानंतर आपले नाव, पत्ता, फ़ोन नंबर, इमेल इत्यादी तपशील
    020-24451724,7028257757 या क्रमांकावर फोन, SMS किंवा Whatsapp करून कळवणे आवश्यक आहे.

    weeklysadhana@gmail.com
    • वर्गणी
    • जाहिरात
    • देणगी
    • प्रतिसाद
    • चौकशी
    • पॉलिसी
    • नियम आणि अटी

    © 2019, Evonix Technologies Pvt. Ltd All rights reserved

    कृपया आम्हाला अभिप्राय द्या

    Welcome :

    Search Here....